|
|
PODRĘCZNIK LITOGRAFII CZARNO-BIAŁEJ
13. Mezzotinta na kamieniu (ossa-sepia)
Techniką, pozwalającą na uzyskanie prac o bardzo bogatej skali walorowej jest metoda polegająca na rozjaśnianiu części rysunku poprzez przeskrobywanie ciemnych płaszczyzn. Najpiękniejsze efekty uzyskujemy pracując na kamieniu pokrytym cienką warstwą asfaltu syryjskiego. Właściwością asfaltu jest to, że po wyschnięciu staje się nierozpuszczalny w terpentynie. Pod wpływem światła garbuje się przylegając bardzo silnie do powierzchni kamienia i może być usunięty tylko przez wyskrobanie. W miejscach nienaruszonych chętnie przyjmuje farbę. Kruchość i delikatność powłoki asfaltowej pozwala na uzyskanie przebogatej skali światłocieniowej. Od nazwy muszli, którą wykorzystywano do wyskrobania szczególnie delikatnych tonów mezzotinty na kamieniu technika ta nosi nazwę ossa-sepia.
Najodpowiedniejsze w tej metodzie są kamienie średnio twarde i twarde, dające groszek drobny i ostry. Od jakości i grubości groszku zależy wydobycie większej różnicy. Asfalt syryjski jest sprzedawany w postaci zmielonej. Jako kopalina może zawierać w sobie wiele zanieczyszczeń.
Po rozpuszczeniu w olejku np. w olejku terpentynowym , eterze lub benzenie, należy go dokładnie przefiltrować do naczynia ze szkła odpornego na światło. W żadnym wypadku nie należy rozpuszczać asfaltu w terpentynie balsamicznej. Okres trwałości terpentyny balsamicznej jest krótki, starzejąc się gęstnieje i praktycznie nie wysycha. Właściwością użytego rozpuszczalnika musi być łatwość parowania z roztworu asfaltu. Do ossa-sepii nie musimy dodatkowo uczulać powierzchni kamienia. Kamień należy dokładnie wysuszyć i przenieść do pomieszczenia bez kurzu. Jest to bardzo ważne podczas zakładania i suszenia powłoki asfaltowej. Po ustaleniu formatu, marginesy oraz ewentualne najwyższe światła, zabezpieczamy gumą arabską z dodatkiem cukru (atrament odpryskowy). Asfalt po wyschnięciu i zgarbowaniu jest twardy i mocno przylega do powierzchni. Aby usunąć gumę należy miejsca te lekko przetrzeć papierem ściernym lub skrobakiem i po zmoczeniu wodą wytrzeć do końca. Przed zamalowaniem powierzchni asfaltem proponuję prosty sposób na przeniesienie i utrwalenie rysunku opracowywanej w przyszłości kompozycji. Rysunek na kamień przenoszę przy pomocy tłustej kalki maszynowej, przebitkowej. Rysunek wykonany kalką nie rozpuści się w terpentynie tylko w spirytusie. Asfalt syryjski rozpuszczony w olejku terpentynowym nie rozpuści przebitki z kalki maszynowej. Rysunek tak wykonany, pokryty cienką warstwą asfaltu jest dobrze widoczny na kamieniu. Sposób ten szczególnie polecam podczas wykonywania precyzyjnych rysunków lub matryc do grafiki barwnej. Istnieje jednak mała niedogodność wynikająca z tego, że kreska z kalki pokryta warstwą asfaltu nabiera farbę odrobinę mocniej. Szczególnie przy druku jasnym kolorem może się uaktywnić i być widoczna na odbitce.
Są dwie metody pokrywania kamienia asfaltem. Pierwsza polega na ustawieniu kamienia pod niewielkim kątem (np. 30 ) i polanie z góry rozpuszczonym asfaltem. Asfalt spływając równomiernie pokrywa cała powierzchnię. Drugi, jako łatwiejszy i oszczędny, polega na zamalowaniu asfaltem całego kamienia miękkim, szerokim pędzlem. Czynność zamalowywania należy wykonać szybko i pewnie, prowadząc pędzel raz przy razie, po całej powierzchni. Ewentualne ślady pędzla znikną w trakcie rozlewania się jeszcze płynnego asfaltu na lekko pochyłym kamieniu. Warstwa asfaltu powinna być równa i czysta bez jakichkolwiek smug, śladów kurzu i baniek powietrza. Zagruntowany kamień, zabezpieczony przed kurzem, musimy zostawić do zupełnego wyschnięcia i zgarbowania asfaltu. Po wysuszeniu asfaltu najlepiej położyć kamień na okno, przez które wpada światło dzienne lub naświetlić go światłem sztucznym, najlepiej lampą łukową. Mniej więcej po 2 tygodniach możemy przystąpić do opracowywania rysunku. W technice tej opracowywanie rysunku polega na odpowiednio słabym lub silniejszym odsłonięciu wypukłości groszku przez zeskrobanie pokrywającej go cienkiej warstwy asfaltu. Wykonujemy to przy użyciu rozmaitych narzędzi pozwalających na uzyskanie zróżnicowanych śladów. Najciemniejsze partie rysunku to miejsca, gdzie warstwa asfaltu nie została naruszona. Jeśli nie wykryliśmy wcześniej odpowiednich miejsc gumą, uzyskanie czystej, białej i płaszczyzny polega na dokładnym wyskrobaniu, także w pozostających w zagłębieniach wygroszkowanej powierzchni asfaltu.
Pozostałe tony będą składały się z białych punktów różnej wielkości leżących na czarnej płaszczyźnie. Podczas ścierania asfaltu powstaje pył. Zarówno usuwanie go, jak i skrobanie w asfalcie proponuje wykonywać na mokro. Lekkie zmoczenie kamienia ułatwia ścieranie wapienia. Opracowany rysunek powinien być trochę słabiej wykonany, gdyż podczas trawienia wyraźnie rozjaśni się. Po wstępnym trawieniu możemy nadać farbę. Farbę nadajemy bezpośrednio na warstwę asfaltu. Rysunek pokryty farbą w relacjach zbliżonych do oryginału pozwala na przeprowadzenie ostatecznych poprawek przez wyskrobanie lub trawienie. Z miejsc pokrytych farbą roztwór preparatu jest silniej spychany, chroniąc rysunek przed działaniem silnego środka trawiącego. Jak zawsze po preparacji kamień gumujemy i suszymy. Rysunek wykonany tą metodą można drukować od razu.
Jeśli zachodzi konieczność zmiany koloru farby, którą użyjemy do druku, proponuję nie zmywać powierzchni terpentyną lecz zdrukować ją na mokro. Wykonanie 2-3 odbitek na mokro, bez nadawania farby w zupełności oczyści nasz rysunek z farby. W ten sposób warstwa asfaltu pozostanie nienaruszona i pozwoli nam na dalsze działania. Podczas skrobania w asfalcie proponuję zachować dużą dyscyplinę, ponieważ ewentualne retusze z dorysowywaniem kredą lub tuszem są kłopotliwe. Podczas skrobania groszek ulega uszkodzeniu i ewentualne dorysowywania asfaltem lub kredą wymagają ponownego przegroszkowania części lub całego kamienia. Jeśli podczas druku, asfalt zaczyna kleić się zdzierając papier oraz pojawiają się brązowe zabrudzenia, może być to wynikiem użycia złej jakości rozpuszczalnika lub nie do końca zgarbowania warstwy asfaltu. Bez dodatkowych zabiegów proponuję kamień odłożyć w nasłonecznione miejsce na kilka dni. Po tym czasie ponowić próbę z drukiem.
Przykład skrobania w płaszczyźnie asfaltu jednakowo położonego na wygroszkowanej powierzchni kamienia litograficznego.
Z prawej strony widoczny jest efekt uzyskania białych śladów z pokrycia tych miejsc przed zamalowaniem kamienia asfaltem tęgą gumą arabską. Guma została wprowadzona metodą prószu i pędzlem.
Kolejne przykłady pokazują efekt użycia igły i skrobaka. Zasadnicza część rysunku została wykonana skrobakami, żyletką oraz drobnym papierem ściernym. Miejsca nienaruszone drukują czarną płaszczyzną. Druk ossa-sepii wymaga użycia tęgiej farby i moczenia papieru.
« poprzedni rozdział następny rozdział »
|
|
|
|