W technikach litograficznych każda zarysowana powierzchnia, jeśli nie jest zupełnie czarna, zawsze jest skupiskiem jasnych i ciemnych punktów. Podobnie jak w metodzie kredowej uzyskany walor jest konsekwencją wprowadzenia silniej lub słabiej, odpowiedniej twardości kredy na wierzchu oraz punktu w zagłębieniu, który do końca będzie prześwitywał między ciemnymi punktami rysunku. Lawowanie tuszem polega na wprowadzeniu płynnego materiału na płaszczyznę kamienia. Malując tuszem o różnej gęstości zatłuszczamy powierzchnię kamienia w różnym stopniu. Rysunek wykonany tuszem bardziej lub mniej rozcieńczonym, na gładkiej powierzchni kamienia utrzymywałby tę zależność tylko chwilowo.

Podczas nadawania tłustą farbą dotłuściłby się i w każdym miejscu nabierał jednakowo. Aby wykonać rysunek lawowany tuszem litograficznym musimy bardzo dokładnie wygroszkować powierzchnię kamienia. Przygotowanie w ten sposób powierzchni pozwala na uzyskanie różnic w rysunku przy jednoczesnym przeciwdziałaniu nabierania farby i przyczernianiu. Do lawunku warto wziąć kamienie jasne, średnio twarde. Kamieni słabo przyjmujących tłuszcze używamy w ostateczności. Kamienie miękkie nie dadzą nam ostrego groszku, a łatwość dotłuszczania spowoduje szybkie wyrównanie tonów. Zanim przystąpimy do wykonania rysunku lawowanego dobrze jest przemyć powierzchnię kamienia wodą mydlaną (mydło woskowe). Lawując tuszem w olejku terpentynowym pomijamy ten zabieg, gdyż użyty środek sam w sobie intensywnie zatłuszcza kamień. Jakość uzyskanych efektów jest bardzo bogata i wynika z przyjętej metody i odwagi rysującego. Najchętniej stosowaną metodą jest działanie alla prima. Pracujemy tuszami rozcieńczonymi lub działając gęstym tuszem bezpośrednio na kamieniu uprzednio zmoczonym wodą, lub wodą mydlaną. Interesującym efektem jest wpuszczenie tuszu z pędzla w kałużę wody.

Chętnie stosuję tę metodę starając się w miarę możliwości kontrolować efekt rozpływania się lub warzenia tuszu podczas gwałtownego rozcieńczenia go wodą destylowaną. Jedyny w swoim rodzaju lawunek niemożliwy do realizacji w innej technice możemy wykonać tylko na kamieniu litograficznym. Rozcieńczając gotowy tusz lub ucierając z laseczki przygotowujemy w kilku (3-5) miseczkach różne gęstości tuszu, które odpowiadają różnym walorom. Przygotowane tusze pozwalają działać bezpośrednio z gotowymi walorami wprowadzając je na kamień w nasyceniu docelowym. Drugą metodą lawowania jest dokładane, zaczynając od najjaśniejszej plamy, stopniowe uzupełnianie kolejnym walorem, opracowywanie partii coraz ciemniejszych. Podczas pracy musimy wykazać się dużą cierpliwością, sprawdzając, czy przed położeniem kolejnych plam wyschły wcześniej wykonane partie rysunku. Rozrzedzony tusz wprowadzany na niewyschniętą plamę rozpływałby się i zatłuszczał w sposób przypadkowy. Podczas malowania pędzlem, tusz pokrywając, zatłuszcza także wypukłości ziarna i to odpowiednio do stopnia rozcieńczenia - silniej lub słabiej - a uzyskane tony dość szybko uległyby poczernieniu. Aby tego uniknąć i odzyskać przejrzystość tonów, po zakończeniu malowania, dokładnie wysuszony rysunek musimy przetrzeć suchą i czystą flanelą. Wypukłości ziarna zostają wówczas odsłonięte, a pozostająca na nich warstwa tuszu jest na tyle słaba, że nie zatłuszcza kamienia, podczas preparacji wstępnej jest całkowicie usuwana.

Przecieranie flanelą możemy wykonać równomiernie po całej powierzchni, stosując jednakowy docisk lub lokalnie rozjaśniając mocniej namalowane plamy. Ten sposób może być pierwszą korektą rysunku. Przecieranie powierzchni kamienia po lawunku jest zabiegiem niezbędnym i koniecznym. Jeśli zachodzi potrzeba lawowania możemy je kontynuować. Chcąc uzyskać tony całkiem czarne, po przetarciu rysunku, uzupełniamy go zamalowując odpowiednie miejsca tuszem normalnej gęstości lub wprowadzając rysunek kredą litograficzną. Wcześniejsze użycie tych środków jest niewskazane, gdyż pod wpływem malowania rozcieńczonymi tuszami rysunek częściowo rozpuści się. Tak wprowadzonego rysunku nie przecieramy. Wysuszony rysunek talkujemy i po zagumowaniu odkładamy na dłużej. Lawowanie tuszem jest techniką trudną i nie nadaje się do dużych nakładów. Możemy co prawda podwyższyć rysunek, lecz konsekwencje silniejszego trawienia częściowo zubożą pracę o najlżejsze, delikatne tony.

Lawowanie tuszem litograficznym na kamieniu jest techniką trudną. Przy zachowaniu niezbędnych zasad przygotowania oraz staranności przeprowadzenia czynności może dać efekt przypominający bezpośrednie działanie na papierze. Przykład XXVI obrazuje efekty ćwiczeń poprzedzających wykonanie lawowań tuszem. Do działań tych należą:

- wprowadzenie tłustego tuszu normalnej gęstości na płaszczyznę wilgotną oraz w kałużę wody destylowanej. Efektem rozpływania i rozpuszczania się tuszu są przeróżnego rodzaju faktury;
- wprowadzanie tuszu rozcieńczonego do określonej gęstości i sprawdzanie siły zatłuszczenia;
- sprawdzanie efektu jasności plamy po przetarciu i bez przecierania flanelą;
- działania gęstym tuszem na wilgotnej powierzchni przetartej olejkiem terpentynowym;
- rozpuszczanie tuszu w olejku terpentynowym i sprawdzanie siły zatłuszczenia rozrzedzonym materiałem;
- działanie tuszem firm np. Rohrer & Klingner i Charbonnela - przydatność ich w naszej pracy.

Lawowanie rozcieńczonymi tuszami na ostro wygroszkowanym twardym kamieniu. Wyjściowo zostały wykorzystane trzy gęstości rozcieńczonego tuszu w wodzie destylowanej. Po rozprowadzeniu ich w odpowiednie miejsce i wysuszeniu, możemy pogłębiać walor przez kolejne malowania. Zbieg powtórzony trzykrotnie. Po całkowitym wysuszeniu rysunku kamień został przetarty równomiernie na całej powierzchni. Najciemniejsze miejsca zostały wmalowane rozrzedzonym tuszem największej gęstości. Po miesięcznym okresie zatłuszczania rysunek został spreparowany i zmyty olejkiem terpentynowym bez użycia tynktury. Nadanie i druk wykonano farbą piórową bez doprawy. Stan bez korekty, dwa trawienia bardzo słabym preparatem.

Praca wykonana przy zastosowaniu metody wpuszczania gęstego tuszu firmy Rohrer & Klingner w kałuże wody. Umieszczając odpowiedniego kształtu kroplę wody w różny sposób, czyli w środek lub z boku, wpuszcza się cienkim pędzlem różne ilości gęstego tuszu i pozwala się mu płynąć. Uzyskane efekty są skutkiem jednokrotnego działania. Płaszczyzna tła została opracowana z wykorzystaniem wprowadzania rozcieńczonego tuszu w wilgotną powierzchnię kamienia. Po całkowitym wyschnięciu rysunku całość przetarta została czystą flanelą i uzupełniona rysunkiem gęstego tuszu. Sposób realizacji grafiki jak w przykładzie XXVII. Użyty kamień był średnio twardy. Czas zatłuszczania - 30 dni z dodatkową preparacją gumą po 2 tygodniach.

Działania tuszem normalnej gęstości na powierzchni kamienia zwilżonego olejkiem terpentynowym. Rysunek opracowywany partiami, do czasu utrzymywania się wilgotności kamienia. Ponieważ olejek dość szybko paruje, należy go sukcesywnie wprowadzać czystym pędzlem. Dolna partia rysunku wykonana podczas jednorazowego działania pędzlem. W partii środkowej i górnej dodatkowo rysunek został zmiękczony przez zaprószenie go czystym olejkiem terpentynowym. Po odparowaniu olejku nadmiar tuszu z utworzonych kropli zdjęto przez odsączenie bibułą filtracyjną. Ponieważ olejek terpentynowy zwiększa podatność na zatłuszczenie, użyty kamień był twardy. Rysunek zagumowano lekko zakwaszoną gumą. Czas zatłuszczania kamienia - około 3 tygodni. W przykładach XXVII, XXVIII i XXIX nie przeprowadzono zabiegu podwyższenia rysunku.